Zelfregulatie is een complex begrip. Het verwijst naar het cyclische proces van het plannen, uitvoeren en evalueren van het eigen leerproces. Leerlingen die hun eigen leerproces kunnen reguleren zijn in staat om hun handelingen, gedachten, motivatie en gevoelens te sturen en contoleren met het oog op het bereiken van hun leerdoelen. Een van de manieren waarop leraren leerlingen kunnen ondersteunen bij het ontwikkelen van hun zelfregulatievaardigheden is door formatief handelen. Bij formatief handelen staat de dialoog tussen leraar en leerling centraal. Door constant in gesprek te zijn over hun leerproces gaan leerlingen beter begrijpen naar welk doel zij toewerken, waar zij staan ten opzichte van dit doel en wat de volgende stap is in dit leerproces. Zo krijgen leerlingen niet alleen zicht op wat de beheersing van inhoudelijke doelen betekent, maar krijgen zij ook steeds meer gereedschap in handen om zelfstandig te werken aan het behalen van deze doelen.

Samen met leraren basisonderwijs onderzoeken wij hoe zij de zelfregulatie van leerlingen kunnen ondersteunen door middel van formatief handelen. We zoeken naar manieren om in de dagelijkse lespraktijk met leerlingen in gesprek te gaan over hoe zij hun zelfregulatievaardigheden kunnen inzetten om de leerdoelen te bereiken.

Ondanks dat veel leraren de meerwaarde zien van zelfregulatie doen er een aantal misvattingen de ronde. Zo wordt vaak gedacht dat basisschoolleerlingen niet in staat zijn om hun eigen leerproces te reguleren. Inmiddels weten we dat zij hier wel degelijk toe in staat zijn, zelfs kleuters gebruiken al zelfregulatie strategieën. Ook wordt nogal eens gedacht dat leerlingen het proces van plannen, uitvoeren en evalueren van hun eigen leerproces zelfstandig moeten leren en dat dit niet expliciet aangeleerd hoeft te worden. Leerlingen leren dit echter niet vanzelf en hebben hier anderen bij nodig die hen ondersteunen bij het ontwikkelen van hun zelfregulatievaardigheden. Daarnaast vinden leraren het een uitdaging om aandacht te besteden aan het aanleren van zelfregulatievaardigheden tijdens hun dagelijkse lespraktijk. Dit onderzoek beoogt om samen met leraren een bijdrage te leveren aan het wegnemen van deze misvattingen en het komen met inspirerende voorbeelden van hoe leraren tijdens hun dagelijks handelen de ontwikkeling van zelfregulatievaardigheden kunnen ondersteunen.

Dit onderzoek richt zich op leraren basisonderwijs en hun leerlingen.

In dit project werken leraren van verschillende basisscholen uit de regio en opleidingsdocenten van Hogeschool de Kempel nauw samen. Vanuit de gezamenlijke ambitie om de zelfregulatievaardigheden van leerlingen te versterken door formatief handelen verzamelen zij informatie over hun eigen praktijk, wordt dit gekoppeld aan wetenschappelijke literatuur, wordt er geoefend met het voeren van gesprekken met leerlingen over hun zelfregulatievaardigheden en vindt hier intervisie over plaats.

In dit project werken we samen met een aantal scholen uit de regio.

Zelfregulatievaardigheden zorgen ervoor dat leerlingen gemotiveerder en doelgerichter leren. Leerlingen ontwikkelen hun zelfregulatievaardigheden echter niet zelfstandig. Resultaten uit onderzoek laten zien dat het handelen van de leraar er toe doet. Leraren kunnen de zelfregulatievaardigheden van hun leerlingen bevorderen door middel van formatief handelen. Formatief handelen houdt in dat de leraar met leerlingen bespreekt waar ze staan in hun leerproces, waar ze naartoe gaan en hoe ze daar kunnen komen. Het is een interactief proces waarin leerlingen worden uitgedaagd om een actieve rol te spelen in de planning, uitvoering en evaluatie van hun eigen leerproces. Ze ontwikkelen taal om (meta)cognitieve kennisaspecten onder woorden te brengen, zoals het doel van de les, bruikbare strategieën en hun (tijds)planning. Daarnaast gaan leerlingen zich zo ook gemotiveerd voelen om te blijven werken aan de gestelde doelen.